Савол: Эр-хотин ўртасида никоҳ даврида ҳам никоҳ шартномаси тузиладими?

Ҳабиба С.

Жавоб: Никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олингунга қадар бўлажак эр ва хотинлар ўртасида, шунингдек, эр-хотин ўртасида никоҳ даврида ҳам тузилиши мумкин.

Бўлажак эр ва хотинлар ўртасида тузилган никоҳ шартномаси қайд этилган кундан эътиборан кучга киради ва амал қила бошлайди. Никоҳ шартномаси ёзма шаклда тузилиб, албатта, нотариал тартибда тасдиқланиши лозим.

Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 23-моддасига кўра эр ва хотин никоҳ шартномасига кўра, биргаликдаги умумий мулкнинг қонунда белгиланган тартибини ўзгартириб, эр ва хотиннинг барча мол-мулкига, унинг айрим турларига ёхуд эр ва хотиндан ҳар бирининг мол-мулкига нисбатан биргаликдаги, улушли ёки алоҳида эгалик килиш тартибини ўрнатишлари мумкин.

Никоҳ шартномаси никоҳ тузилган кунда мавжуд бўлган мол-мулкка нисбатан ҳам, келгусида орттириладиган мол-мулкка нисбатан ҳам тузилиши мумкин.

Бундан ташқари, никоҳ шартномасида эр ва хотин ўзаро моддий таъминот бериш, оила харажатларини биргаликда кўтариш, бир-бирининг даромадида иштирок этиш, бошқа шахслар билан мулкий шартномалар тузиш, биргаликда тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиш бўйича ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилаб олиш, никоҳдан ажралганда эр ва хотиндан ҳар бирига бериладиган мулкни аниқлаб олиш, шунингдек, мулкий муносабатларига оид бошқа қоидаларни киритишга ҳақли. Никоҳ шартномасида белгилаб қўйилган эр ва хотиннинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари муайян муддат билан чекланиши ёки муайян шарт-шароитнинг юзага келиши ёхуд келмаслигига боғлиқ қилиб ҳам қўйилиши мумкин.

Никоҳ шартномасида оила қонун ҳужжатлари нормаларига зид келувчи, эр ёки хотиндан бирининг ҳуқуқларини чекловчи, болаларга нисбатан бўлган эр ва хотиннинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини тартибга солишни, эр ва хотин ўртасидаги шахсий номулкий муносабатларни тартибга солишни, эр ва хотиндан бирини ўта ноқулай ҳолатга солиб қўювчи бошқа шартларни назарда тутиш мумкин эмас. Никоҳ шартномасини бажаришдан бир томонлама бош тортишга йўл қўйилмайди. Эр-хотиндан бирининг талаби билан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида белгиланган тартибда ва асосларда суднинг ҳал қилув қарори билан ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин.

Никоҳ шартномасининг амал қилиниши никоҳ тугатилган пайтдан эътиборан тугайди, аммо никоҳ шартномасида никоҳ тугатилгандан кейинги давр учун назарда тутилган мажбуриятлар ўз кучини йўқотмайди.

Никоҳ шартномаси қонунда белгиланган асослар мавжуд бўлган тақдирда суд томонидан эр-хотиндан бирининг талаби бўйича тўлиқ ёки қисман ҳақиқий эмас, деб топилиши мумкин.

Эр-хотин никоҳ шартномаси тузаётгани, уни ўзгартираётгани ёки бекор қилаётгани тўғрисида ўз кредиторини хабардор қилишлари шарт. Кредитор шароит жиддий ўзгаргани туфайли никоҳ шартномасининг шартлари қонунда белгиланган тартибда ўзгартириш ёки бекор қилишни талаб қилишга ҳақли.

Саволга Гулистон шаҳрида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус Муҳаббат Худойбердиева жавоб берди.